ĐEM ĐẠI NGHĨA THẮNG HUNG TÀN

 LẤY CHÍ NHÂN THAY CƯỜNG BẠO...

 NGUYỄN TRÃI 

Ai kẻ sĩ đêm đêm thao thức 

Nghe núi sông trổi khúc trường ca 

Âm xa từ rặng rừng già 

Điệu gần từ ngõ dẫn ra lối mòn 

Đường ngang dọc xuyên sơn ai kẻ

Bốn nghìn năm còn vẽ xuân miên 

Trời xanh gối dải đất liền 

Trăm dòng sông hội ra miền biển Đông 

Tích kỳ vĩ Tiên Rồng một thuở

Giống Lạc Hồng trứng nở trăm con 

Hẹn nhau xuống biển lên non 

Vượt dòng huyền thoại khơi nguồn sử xanh 

Đứng cõi bắc xây thành dựng ải 

Trẩy triền tây nối dãy Trường Sơn 

Xuống đông cỡi ngọn sóng cồn 

Vào nam gạn cát Cửu Long làm nền 

Móng đã vững thềm trên biển cả

Tiêt bốn mùa Xuân Hạ Thu Đông 

Nắng mưa nhuận tháng năm ròng 

Cánh cò đã mỏi trên đồng lúa xanh 

Xuân lộc điểm vài cành mai trắng 

Hạ hương đưa mấy quãng đầm sen 

Gió thu rụng lá đường trên 

Sương đông xóm dưới lửa đèn hắt hiu 

Quê hương đó trăm chiều thương khó 

Trải cảnh nghèo nắng nỏ nghìn năm 

Nghìn năm ngọc đá vẫn trầm 

Mà dòng văn hiến vẫn thâm cỗi nguồn 

Từ mạch đất trống dồn Ngọc Lũ

Từ thềm mây chuông dội Đông Sơn 

Từ xưa ai dựng nước non 

Về sau giữ nước ai còn vì ai 

Nào ai kẻ cân đai khanh tướng 

Nào ai người phúc hưởng thư kinh 

Những ai lên thác xuống gềnh 

Những ai xuôi ngược bồng bềnh núi sông 

Kẻ xuống đông lưới dong biển rộng 

Kẻ lên đoài rìu lộng rừng phong 

Kẻ vui điền dã nâu sòng 

Kẻ say thơ thắm rượu nồng lệch vai 

Chí ai quyết vượt ngoài nghìn dặm 

Lòng ai ham chiếc bóng phù vân 

Duềnh sương trũng ngọn non Tần 

Bước ra vào khỏi ngại ngần hôm mai 

Cõi trời đất năm dài tháng rộng 

Kiếp con người như bóng câu qua 

Chỉ mong lợi nước yên nhà 

Câu thơ nguyệt mãn chung trà tịch dương 

Sáng chăm việc rẫy nương điền lý 

Chiều luận câu thanh ý thâm cao 

Trong đạo nghĩa ngoài trăng sao 

Khi ra nhàn nhã khi vào thong dong 

Nào ai khứng phiêu bồng hồ hải 

Đem tấm thân gởi bãi phong sương 

Hỏi lòng ai khỏi vấn vương 

Hỏi đường ai biết chiến trường bao xa 

Từ lán cỏ sương sa buổi sớm 

Từ hàng cây nắng nhớm chiều sang 

Từ trong nương trạch xóm làng 

Từ ngoài ải dọc thành ngang cách vời 

Tiếng trống giục làm rơi nước mắt 

Cờ quân bay lay lắt niềm đau 

Lửa binh dồn dập cõi đầu 

Nước mây thôi cũng đổi màu thê lương 

Bóng ai đã cuối đường ruổi ngựa 

Bóng ai còn tiến giữa bãi nương 

Những người vào gió ra sương 

Nghìn năm đã hết đoạn trường hay chưa 

Cảnh binh lửa nào ai chẳng sợ

Buổi nhiểu nhương ai nở làm ngơ

Thân trai thôi mãi bao giờ

Hẹn đầu Cao Lạng hẹn bờ Mã Chu 

Chẳng sang Tần chẳng vào đất Hán 

Thân nguyện làm bờ ngạn đê sông 

Ai hay cái chí tang bồng 

Của người ôm túi kinh luân thế nào 

Hay kẻ ước ra vào hổ trướng 

Hay người mong lộc hưởng công khanh 

Làm chi cái kiếp nghê kình 

Biển hờn sóng giận nương mình vào đâu 

Hay hùm sói rừng sâu núi thẳm 

Xâu xé nhau máu đẫm ngàn thâu 

Hám chi một bước công hầu 

Vào vòng sinh tử bạc đầu chưa thôi 

Bãi loạn địa liều phơi xương tóc 

Thân chinh y vai bọc kiếm cung 

Ai vì một miếng đỉnh chung 

Ai vì muốn giữ hiếu trung trọn tình 

Tấm áo mẹ còn tinh vệt sữa 

Mảnh đất quê binh lửa in hằn 

Vết thù còn rõ dấu chân 

Còn vào gió cát phong trần với ai 

Nào ai đợi đủ tài thao lược 

Nào ai nòi lộc tước trâm anh 

Cũng là mặt trắng thư sinh 

Cũng là bình giã nhàn đinh như người 

Đêm đông lạnh vào nơi lũng gió 

Ngày hạ hanh ra ngõ cát nung 

Đỉnh mây chưa hết phiêu bồng 

Đáy sương cuối vực đã lồng gót chân 

Sáng đuổi địch vượt tràn hoang đoái 1 

Chiều cắm cờ giữ bãi sương phong

Đầu sương tiếng trống điểm thùng 

Cuối sương tiếng dế não nùng thay canh 

Nước suối lạnh cũng thành rượu ấm 

Rau mùi hăng cũng đậm vị hương 

Nắm tranh guộn cỏ làm giường 

Chiếu sương màn gió ai lường trắng đêm 

Ngày chưa đến trăng mềm lối thỏ

Lệnh lại về đuốc đỏ đường thung 

Quân trong vừa động mạch rừng 

Quân ngoài đã cuốn mối đường vượt đi 

Mắt trông hướng lệnh kỳ vừa phất 

Lòng mơ gì nẻo tắt đường ngang 

Núi đồi trùng điệp thênh thang 

Bập bùng ánh lửa rộn ràng vó câu 

Gió nào ngủ trên đầu ngọn cỏ

Nước nào ngưng ở chỗ thác bung 

Gót chân vó ngựa không ngừng 

Trèo đèo lội suối băng rừng vượt sông 

Tóc đã gội hai vầng nhật nguyệt 

Da còn phơi tám tiết quang âm 

Tháng năm nước chảy đá mòn 

Bước chân vô định biết còn đến đâu 

Khi ra chốn nước sâu dọ địch 

Khi vào nguồn đánh kích vùng trên 

Ba trăm lối thác đường ghềnh 2 

Long Môn cũng vượt Hào Tràng cũng qua 

Dương liễu xuân sắc già bóng nước 

Hoa não nùng chạnh bước người qua 

Ly đình tiếng địch xa xa 

Người vào Tương Thủy người ra đất Tần 3 

Chén rượu ấm ở lần tiễn giã 

Đã nên câu túy ngọa sa trường 4 

Mịt mù nẻo gió đường sương 

Bút long nối bởi trường thương cõi ngoài 

 

 ** 

 

Đường chinh chiến dậm dài dong ruổi 

Bóng câu dồn gió đuổi mưa bay 

Đã ra tận biển sóng đầy 

Đã vào tận chốn chân mây mịt mùng 

Dấu binh lửa chập chùng trước mắt 

Cảnh thang thương ruột thắt từng cơn 

Như khi bão biển chớp nguồn 

Can qua dậy song dập từng làng quê 

Từng gốc rạ thân tre bết máu 

Từng mái tranh bờ giậu lửa vây 

Từ trên thửa đất luống cày 

Thịt da rửa rói xương bày trắng phau 

Dòng sông nọ nhịp cầu gãy đổ

Vách thành kia tường lở gạch long 

Trấn kia đượm ánh chiều buồn 

Thôn kia trăng nhợt chập chờn lửa ma 

Góc vườn đó hoang sơ mộ địa 

Bãi dâu đay vắng vẻ tằm tơ

Liễu mai thôi cũng bơ thờ

Phận người thôi cũng vật vờ nổi trôi 

Nhìn tạn mặt mặt người chẳng nhớ

Nhớ mắt người dò dõ lệ tuôn 

Máu ai đỏ nước chân đồng 

Lệ ai thấm trắng mối đường ai qua 

Ai bươn bả nắng lòa ánh mắt 

Ai so ro mưa cắt làn da 

Khói hương bỏ lại quê nhà 

Nắm cơm đất loạn nước pha mùi bùn 

Trẻ côi cút run run ngờ nghệch 

Già nhom nhom lếch thếch cô đơn 

Từ khi binh biến dập dồn 

Bạc đầu thiếu phụ bạt hồn hài nhi 

Thảm cảnh ấy sinh ly từ biệt 

Đau thương này se siết ruột gan 

Ước gì xẻ được tấm thân 

Làm khiên chống giặc làm can vực thành 5 

Làm manh áo che thân lão phụ

Làm thưng cơm ấm dạ trẻ côi 

Thương thay cái kiếp con người 

Nghìn năm nhược tiểu sao trời chẳng thương 

Nào những thuở lên rừng bắt trĩ

Nào những khi xuống biển mò châu 

Những khi nắng lửa mưa dầu 

Tằm tơ tám lứa hoa màu năm hai 6 

Lệ đã đổ dọc dài Phú Quảng 

Xương đã rơi rợp trắng Tỉnh Vân 

Sông Hồng đỏ sóng chang chang 

Ngà trai mặt ố tơ vàng sắc phai 

Dân trăm họ ngày dài thống khổ

Giống nòi này con đỏ cũng đau 

Hạ Long dún mặt nước nhàu 

Tản Viên mây dựng thành sầu từ xưa 

Dồi lưng nước bèo thưa sóng dập 

Lạc chân mây gió táp chim côi 

Bao lâu biển sóng cát bồi 

Dấu chân Giao Chỉ đã soi mạch rừng 

Vách tuế nguyệt tưởng chừng bít lối 

Đường phong văn vẫn dọi về sau 7 

Cho hay tạo hóa cơ cầu 

Cho dày bóng tối cho sâu đêm trường 

Cho điêu đứng tang thương mọi nỗi 

Giữ cho lòng rắn rỏi sắt son 

Cho dù biển cạn non mòn 

Khí thiêng sông núi hãy còn thiên thu 

Còn nung nấu mối thù vong quốc 

Mặt sĩ phu vằng vặc trăng sao 

Lòng son gởi ngạn cờ đào 

Mượn gương Thục đế rọi vào tâm can 

Cõi phù thế luống đan nhiễu sự

Kiếp nhân sinh nặng chữ Tình thăm 

Nên tơ phải trải thân tằm 

Thử vàng chọn đá mài gươn cũng đành 

Bờ cõi ấy xanh xanh đứt nối 

Cơ đồ này sông núi quanh quanh 

Vành trăng sao khuyết nửa vành 

Trời nam một dải đất lành riêng thương 

Nào ai kẻ đồ vương tranh bá 

Biết chăng điều quốc phá gia vong 

Tử ly là chuyện đau lòng 

Gây chi nên cảnh đèo bồng giết nhau 

Hàng cờ phất lệ sầu đã rỏ

Tiếng trống dồn máu đổ thây phơi 

Oán kia nào phải tại trời 

Oán kia cũng bởi lòng người mà ra 

Đường vắt vẻo sương pha đầu ngựa 

Nẻo kỳ thu nắng bủa mưa sâu 

Cỏ cây rừng núi úa màu 

Bóng quân giặc dữ sóng đầu biên quan 

Thế nước nhỏ muôn vàn điêu đứng 

Có kinh quyền mới vững về sau 

Nhìn ra chẳng rõ mặt nhau 

Mà thù chẳng đội trên đầu trời chung 

Cùng đổ máu trên cùng chiến địa 

Mà nghìn thu danh nghĩa khác nhau 

Kẻ mong rạng mặt công hầu 

Liên thành mong đoạt tiến chầu đế vương 

Người cam nỗi thê lương vận nước 

Gieo lời nguyền vị quốc vong thân 

Xông vào trận địch giăng giăng 

Thép gươm loang loáng trắng ngần trường y 

Trống trận nổi tốn ly nào rõ 

Tiếng quân reo sinh đổ nào hay 

Buổi đầu ai chẳng run tay 

Gươm đao tối mắt như say rượu nồng 

Giáo đâm suốt mà lòng vẫn sợ

Khiên vừa che thế võ của ai 

Máu đào tung chiếc đầu bay 

Tưởng chừng sao rụng đâu đây đầy trời 

Người ngựa xéo tơi bời nội cỏ

Phải đâu trời vừa đổ phong ba 

Tên bay như buổi mưa già 

Vút vào mặt gió xé da tách rừng 

 

Ai gào thét mông lung đồng vọng 

Ngỡ rằng sa vào chốn trầm luân 

Nhạc đâu tấu khúc lạ thường 

Ầm ầm xô xát nghe dường đất long 

Tranh nào vẽ màu hồng dữ dội 

Hay lửa trời cháy buổi hồng hoang 

Đầm đìa máu đẫm loang loang 

Máu lay chân cỏ máu tràn đầm ao 

Người lăn lóc giáp bào tơi tả

Bóng chập chờn nghiêng ngả ngựa xe 

Dọc ngang ai những đi về

Ai còn bỏ xác cuối khe đầu ghềnh 

Ai tháo chạy chênh vênh sườn núi 

Ai săn người nẻo suối quanh co 

Ngổn ngang gươm giáo trống cờ

Gió lùa khói tỏa vật vờ bãi hoang 

 

Trống đuổi địch vang vang đầu núi 

Trăng tàng tàng mọc cuối rừng xanh 

Não nề thay ánh trăng thanh 

Rơi vào bãi chiến cũng thành khói sương 

Nhớ trăng buổi lên đường độ nọ

Thương bóng riêng vò võ cô đơn 

Trăng theo trăm quãng đường mòn 

Cùng thương nỗi nước cũng buồn nỗi dân 

Buồn thương ấy trăm lần trăn trở

Tỏ cùng trăng trăng rõ niềm riêng 

Nay trăng sa lối lạc miền 

Vào trong bãi chiến nỗi phiền càng cao 

Kẻ thù ấy lao xao lối hoạn 

Bước thế đồ chập choạng ruổi dong 

Ngang tay với cái tang bồng 

Xịch chân lỡ dấn vào vòng trường chinh 

 

Thế sự tạo nên hình tân khổ

Bể phù sinh thấp thó âm nha 8 

Nhanh ra thì thước gươm già 

Chậm thì thôi đã thành ma chiến trường 

Hồn dù muốn về nương cố quận 

Nẻo âm dương đã đoạn quan san 

Rừng xanh sao lá úa tàn 

Lá rơi từng lá trên hàng thây phơi 

Mưa nắng nhỡ xỉa xoi da thịt 

Tháng năm hờ bưng bít họ tên 

Những người muôn thuở sẽ quên 

Bỏ thây nghìn dặm làm nên một người 

Bỏ hương thổ măng côi uyên lẻ

Bỏ cố đường lìa mẹ xa cha 

Có hay ngày tháng phôi pha 

Trăm năm nguyệt khuyết dương tà ai hay 

 

Người nằm đó sương thay sắc mặt 

Người tựa đây gió tắt làn hơi 

Người như còn mĩm miệng cười 

Người như nấm đất chưa rời lòng tay 

Người cúi mặt như say nửa giấc 

Người ngẩng đầu áng mắt xa xôi 

Có tay xin vuốt mắt người 

Có tim dở dói có lời mà câm 

Có sương lạnh đầm đầm mặt đất 

Có hơi may san sát bờ lau 

Có trời có đất có nhau 

Có ra gian khổ có vào tử sinh 

Có già trẻ nối tình non nước 

Có lạ quen trùng cuộc biển dâu 

Cùng nhau chung sắc chiến bào 

Cùng nhau chung dãy chiến hào chung lưng 

 

Cùng tiếng hát vang lừng đầu núi 

Cùng tiếng cười vẳng dội rừng sâu 

Cùng nhau khi bắt nhịp cầu 

Cùng xây bờ lũy củng rào bãi chông 

Khi ra nội gánh gồng tích thảo 

Khi vào sâu rào giậu đồn lương 

Khi vui cũng có khi buồn 

Khi nghe chớp núi mưa nguồn mà nao 

Khi chung áo đêm nào đông lạnh 

Khi xẻ cơm chiều quạnh tàn thu 

Khi chung nhau ánh đèn mù 

Khi trang sử đọc khi trù việc quân 

Vui rước đuốc cùng dân trẩy hội 

Vui rời ngàn mở lối về xuôi 

Vui qua chợ nhỏ đông người 

Vui ra bến lớn thuyền trôi đầy dòng 

Vui lúa sớm tràn đồng nở rộ

Vui tiếng chày nhịp trổ đêm trăng 

 

Vui ròn vó ngựa giăng hàng 

Vui tràn trại giặc phất ngang bóng cờ

Buồn vách núi lơ thơ bóng nhạn 

Buồn lưng đèo thôn bản tiêu sơ

Buồn cơn mưa chuyển nhờ nhờ

Buồn mây treo lửng trên bờ thành hoang 

Buồn nắng nhạt khói loang góc gió 

Buồn trăng tàn lửa đỏ ven sông 

Buồn xa bóng giặc tràn đồng 

Buồn ra biển lớn giặc dong thuyền đầy 

Nỗi buồn đó cũng dày nỗi khổ

Nỗi buồn này ai rõ được cho 

Nắng mai vàng võ xấp sô 

Đêm tàn sương tạnh lệ hồ chưa vơi 

Người còn lại ngậm ngùi đứng lặng 

Người đi rồi như thoáng giấc mơ

Tình xưa nước lã nên hồ

Keo sơn nay rã bến bờ nay phân 

Để người lại lần khân chẳng nở

 

Mang người đi sợ nhỡ việc chung 

Hỡi ơi trời đất vô cùng 

Buồn riêng chưa vợi buồn chung lại đầy 

Người ở lại đất dày làm bạn 

Người ra đi khôn cạn giọt đưa 

Hỏi thôi còn có bao giờ

Người thương trở lại con đò trần ai 

Hồn người đã vào nơi bất diệt 

Sống có tên mà chết vô danh 

Đã vào cái cõi tứ sinh 

Nằm trong lục đạo thôi đành thiên ma 9 

Trải bách chiết cũng là cái phận 

 

Gãy một lần mà rạng trăm năm 

Cái danh tay chẳng đủ tầm 

Thì cam cái kiếp con tằm nhả tơ

Màu đất tổ mặt thừa dũng liệt 

Mãnh trời thiêng sáng tiết trượng phu 

Xác trần gởi chốn phù du 

Anh linh sống mãi nghìn thu với đời 

 ***

 

Mạch chính khí không rời đất mẹ

Bản trọng đồ ai vẽ núi sông 

Phiêu phiêu như áng mây hồng 

Ra vùng biển thắm vào đồng lúa xanh 

Khi làng Gióng làm cành tre cứng 

Khi Cổ Loa móng vững thành cao 

Nước non từ đó dạt dào 

Nỗi thương nỗi hận nỗi nao mà ra 

Thờ Vương nữ mật pha bến Lãng 10 

Bái Triệu nương gan tráng non Mô 11 

Nào đâu là giấc mơ hồ

Trắng xương cho sáng cơ đồ về sau 

Gương giòng Hát làu làu mặt sóng 

Bóng Triệu sơn lồng lộng hiên mây 

Lúc Dạ Trạch lúc Ba Vì 12

Khi vào Hồng Lĩnh lại khi Bạch Đằng 13 

 

Trăm trận gãy một lần trọn thắng 

Đuốc Ngô vương hội sáng trăng sao 

Hồn thiêng những bậc anh hào 

Bỏ thân buổi ấy đi vào sử xanh 

Một thế hệ dệt thành hoa gấm 

Một vùng trời lấm tấm hạt xuân 

Nghe như mùa đến thật gần 

Cái mầm tự chủ nở dần ấm no 

Nghìn năm cũ đồng trơ cỏ nộm 

Đầu xuân kia xanh cớm vàng tơ

Bờ lau tay trắng dựng cờ

Mười hai bến nước con đò Hoa Lư

Quân Thập đạo chung trừ giặc Tống 

Lập vua Lê ước vọng áo cơm 

Sử thi từng nét cảo thơm 

Cuộn dòng người trẩy dựng bờm ngựa phi 

 

Bến Như Nguyệt còn ghi câu sấm 14 

Dãi Ung Liêm nghìn dậm còn run 

Kinh quyền kế sách phải dùng 

Tiến là để thủ giặc cùng cũng tha 

Trải Lê Lý xông pha bao trận 

Nào những ai tiếc phận làm trai 

Chiến trường kiếm ngắn dã dài 

Thép cùn trăng lạnh cũng mài thành gươm 

Sắc vì máu đã ươm lúa mạch 

Nhọn vì xương đã tách mạ non 

Tự do trổ ngọn đồng đồng 

Bạc đầu bô lão Diên Hồng còn gan 

Sĩ phu có thứ dân cũng có 

Cùng vua quan trăm họ đồng thanh 

Diệu trống quân đã nên hình 15 

Câu hò Sát Đát đã thành thế quân 

 

Khúc Xuân phả xoay trần trăng lửa 16 

Hát Dặm đưa núi tựa sông nương 17 

Khi Hàm tử lúc Chương Dương 

Đánh cho tối ngõ tắt đường giặc Mông 

Máu Tây kết đội đồng cỏ nổi 

Thây Bạch Đằng sóng dội nhấp nhô 

Diệt tàn Ô-Mã Toa-Đô 

Thoát-Hoan độn óng triệt cờ đào sinh 

Quân Mông-Hãn bình sinh kiệt hiệt 

Trẩy Á Âu nào biết có ai 

Vào trong cõi đất trời này 

Bao nhiêu năm ấy bỏ thây bao người 

Ngọn bắc chướng vẫn bời bời nổi 

Minh lại vào ngập lối Đông quan 

Hai mươi năm đủ bạo tàn 

Giày xương con đỏ san bằng bia xanh 

 

Xóa phon hóa sinh linh đồ thán 

Chia giống nòi oán tận trời xanh 

Rĩ tai nhau đủ phong thanh 

Nghĩa quân đã chọn đất lành Lam-Sơn 

Chim trong nội cũng còn có tổ

Cá ngoài khơi nương gió mà bon 

Gió nồm gió nẩy mơn mơn 

Ai nghe hơi gió vào non thì vào 

Xứ Thanh Nghệ đèo cao chớn chở

Đất Sa Nam sông trổ gieo neo 

Muốn vô phải lội phải trèo 

Mấy sông cũng vượt mấy đèo cũng qua 

Lê đã quyết quên nhà cứu nước 

Nguyễn lại vào định chước diệt Minh 

Đánh tâm rồi mới đánh thành 

Đánh bằng lá thắm rời nghành ra sông 

 

Câu sấm cũ mục đồng cũng rõ 

Vi...quân...thần kẻ chợ đều hay 18 

Mười năm gian khổ đã dày 

Câu thề son sắt Lũng Nhai giữ tròn 

Khi Khôi Huyện quân không một lữ

Lúc Linh Sơn chẳng đủ lương ăn 19 

Mạnh là mạnh ở lòng dân 

Quân rồi cũng mạnh lương dần cũng yên 

Đánh Trà Long Nghệ An là sách 

Đánh Ninh Kiều bức bách Vương Thông 

Nào Tốt Động nào Trà Lân 

Tây Đô thu lại Đông Quan đánh dồn 

Chi Lăng đó mồ chôn họ Liễu 

Lê Hoa kia thế yếu Mộc lui 

Đánh cho máu đẫm thây vùi 

Như loài muông thú bị thui lửa lò 

 

Cho Minh đế ngồi lo đứng sợ

Nhìn ngựa về sạt vó xém lông 

Nào ai nghe tiếng trống đồng 

Bạc đầu mộng nhớ mà hồn còn kinh 20 

Mười năm đó kết thành đại nghĩa 

Tha quân thù rõ lẽ chí nhân 

Cho cường bạo cho hung tàn 

Cho nhiều tội ác cho tan tác nhiều 

Khúc Đại cáo lụa thêu từng chữ

Câu Bình Ngô gấm ủ từng câu 

Ai người nghìn trước muôn sau 

Nào ai nói chuyện công hầu với ai 

Chuyện thành bại cũng dài ngấn lệ

Chuyện mất còn cũng dễ thương tâm 

Vì ai đốt nén hương trầm 

Cảm thương ai đó khóc thầm vì ai 

 

Tóc sương phụ rũ dài sô trắng 

Mặt chinh phu vẫn sáng như gương 

Gió lay ngọn cỏ bên đường 

Lối mòn dẫn nẻo chiến trường còn sâu 

Sóng phế hưng bạc đầu mấy lớp 

Kiếp con người tan hợp bèo mây 

Những người bao cũ bấy nay 

Máu rơi bao đọi lệ đầy bao đêm

 **** 

Ngày lại đến gầy thêm nỗi nhớ

Nắng lại nhòa mấy nẻo sơn khê 

Lối ra còn nhớ lối về

Đường ra chiến địa đường quê cách vời 

Hứng đầu gió tìm hơi mẹ ấm 

Mà lạnh này sao thấm từng cơn 

Nhớ khi mẹ tách trái gòn 

Ghép đôi manh vải mẹ dồn áo bông 

Sợ con lạnh ngày đông cơn bấc 

Rồi nhớ khi mẹ cắt mo cau 

Nắm cơm buộc chặt hai đầu 

Một dây mà nén nghĩa sâu trùng trùng 

Bầy đom đóm rưng rưng trước ngõ 

Nến canh tàn giọt nhỏ nhỏ sa 

Nao nao nghe giục tiếng gà 

Lòng trong bậu cửa chân ra cuối đường 

 

Ngảnh mặt lại hơi sương lạnh ngắt 

Môi mẹ cười nước mắt tuôn rơi 

Rồi nay thân ở xa xôi 

Nhớ câu mẹ nhủ nhớ lời mẹ khuyên 

Nhớ buổi nọ bút nghiên đòn sách 

Rộ mùa rươi lách tách hạt mưa 21 

Đỉnh trầm nghe thoáng hương đưa 

Nghe như mẹ khấn con chờ đại khoa 

Rồi thoắt bỗng phong ba cuộn sóng 

Rồi bỗng không lều chõng bỏ trơ

Nỗi mong nỗi ước ngày xưa 

Giọt buồn giọt tủi nhập nhòa trong đêm 

Bã trầu giã hẳn mềm tấc dạ

Bờ đường xưa trắng dã ngàn lau 

Mẹ trông chừng cũng bạc đầu 

Nhện giăng nếp nhớ ve rầu giọng thương 

 

Phận bất hiếu lửa hương chẳng trọn 

Thương mẹ già thỏn mỏn chờ mong 

Buồn lên mấy ngọn sầu đông 

Thân cành trơ trọi giữa đồng xa xa 

Nhớ có bận mẹ ra đầu ngõ 

Tre đầu làng buổi đó trổ hoa 

Lới rằng nạn nước nạn nhà 

Phận người thôi biết sẽ ra đàng nào 

Hoa tre trổ từng bao thế hệ

Thế hệ nào tre cỗi khóc măng 

Chập chùng đá dựng mây giăng 

Trông vời nẻo cũ mang mang tấc lòng 

Nắng đầu núi rám hồng đá sỏi 

Ra sườn non trông vợi hoàng hôn 

Lơ thơ vài cánh chim buồn 

Cuốn theo chiều gió cuối luồng ráng phai 

 

Thân ví được bằng loài chim nọ

Buổi lìa đàn vẫn nhớ cành xưa 

Thân theo gió cuốn bụi mờ

Hồn theo gió gởi tận bờ Sâm Thương 

Cuối thôn đoài trăng sương vừa mọc 

Nghe lạc loài tiếng quốc ủ ê 

Xưa nay chinh chiến ai về

22 

Hương quê lảng đảng hồn quê mơ màng 

Đêm nguyệt tận cũng tàn giấc mộng 

Ngày dương đăng rõi bóng nắng mưa 

Ai thương ai đó bao giờ

Vọng phu hóa đá đứng chờ nghìn năm 

Chờ người buổi tơ tằm hẹn lứa 

Sợi chỉ hồng xin hứa còn duyên 

Trăm năm mà khéo tay chuyên 

Dễ gì con Tạo làm phiền được ai 

 

Sao chiến cuộc nở bày thế đó 

Để nỗi buồn suối nhỏ thành sông 

Đã chờ người buổi thu phong 

Còn chờ người buổi giá đông lạnh đùa 

Nắng cuối hạ tẽ thưa mái tóc, 

Mưa đầu xuân kẻ sọc nếp nhăn 

Ngày nào người hẹn cùng trăng 

Sẽ theo cùng gió lên ngàn ít lâu 

Sao trông mãi rừng sâu chẳng thấy 

Thấy lối mòn dễ nhậy rêu phong 

Người đi theo hướng quan phòng 

Vào Nam ra Bắc xuống đông lên đoài 

Miền đất mũi trông vời mỏi mắt 

Dãi phù sa ngan ngát bình nguyên 

Hỏi người xuôi ngược mấy miền 

Bước nào trở lại trẩy triền đồi cao 

 

Gió đầu tây vẫn nao nao quyện 

Núi trùng trùng khói quyến sương gieo 

Lối đi cách suối ngăn đèo 

Bặt đường thú lại tuyệt vèo chim qua 

Người lần lữa không về nẻo ấy 

Hay lại về trên bãi nương dâu 

Nương dâu biến đổi cơ cầu 

Tang điền thương hải biết đâu mà dò 

Trông cõi bắc mơ hồ vân hạc 

Hay rồng xưa móng gác Thăng Long 

Dựng nên vách sắt thành đồng 

Người ra như thể cánh hồng ra khơi 

Con uyên lẻ phương trời ngơ ngác 

Vời biển đông lác đác phù ngư

Bờ sương khói sóng mịt mù 

Thuyền ai thấp thoáng nhấp nhô giữa dòng 

 

Gió đông đến người không trở lại 

Nhạn vầy đàn... trông mãi tin thư

Chiến trường là cõi thực hư

Người vào chốn ấy tuyệt mù hơi tăm 

Mảnh da thịt tháng năm đã lạnh 

Những mơ mòng nhân ảnh lung linh 

Lưu ly ngọc đá đúc thành 

Tấm gương bất diệt khối tình người xưa 

Nhân ảnh cũng nhạt nhòa thiên cổ

Khối tình còn sống giữa nhân gian 

Xa xa mấy áng mây tần 

Đầu ghềnh cuối bãi hợp tan bao giờ

Buổi khói trận bốc mờ tinh đẩu 

Tình thê nhi vẫn giấu căm căm 

Rồi trong bóng tối âm thầm 

Bão ngầm lại nổi sóng ngầm lại dâng 

 

Gió vi vút trên ngàn dưới thác 

Lòng rạt rào cơn bấc con nam 

Ngựa Hồ hí ngọn bắc phong 

Hơi nồm Việt điểu héo hon điệu buồn 

Loài muôn thú lòng còn thương nhớ

Dạ thế nhân nào khỏi xót xa 

Nửa say nghìn dậm quan hà 

Nửa thương cố lý nỗi nhà quạnh hiu 

Thương con dại chít chiu bên cửa 

Nếp thư hương biết tựa vào ai 

Đói no nắng muộn mưa mai 

Đông thiên có áo đêm dài còn chăn 

Còn bên mẹ học ăn học nói 

Còn nếp nhà nhuần gội lễ nhu 

Hay nay vì ánh hỏa mù 

Vì cơn bão loạn ra ngu ra đần 

 

Ra gót đỏ phèn lan bùn lấm 

Ra đầu xanh sương dậm gió phơi 

Tuổi thơ còn có tiếng cười 

Rồi ra còn có nên người về sau 

Bóng cha sớm nhuộm màu trăng lẻ

Mặt con đành phải vẽ màu than 

Nào đâu là cái số phần 

Chắng qua cái mối chuyền lần theo tay 

“Cành ngô đồng vừa thay chiếc lá 

Người đều hay mùa ngả sang thu” 23 

Ai tường cái lẽ Dịch Chu 

Cái mầm vốn nẩy ra từ cái nguyên 

Lý vạn vật biến thiên là thế

Tình con người chẳng nhẽ thế sao 

Trời nào so được thấp cao 

Biển nào đủ rộng để rào sóng thương 

 

Mắt trẻ ngó thiên đường cũng mở

Môi trẻ cười ngục lửa cũng tan 24 

Một mai trẻ sớm lầm than 

Máu tim cũng lạnh mật gan cũng nhờn 

Nhìn cỏ nõn nhớ con thơ dại 

Lách rừng sâu sợ gãy cành non 

Vì ai mà bước chon von 

Thân ra chiến địa giữ tròn núi sông 

Nhân bản vốn nằm trong chân lý 

Là tình thương mang nghĩa trường sinh 

Chữ Nhân vốn dĩ là Tình 

Chữ Thương nào chỉ riêng mình với ai 

Sao ray rức đường dài vạn dặm 

Nhớ thương thầm càng thấm càng sâu 

Đèn hoa sáng buổi ban đầu 

Thương màu lụa nõn thương màu trăng thơ

 

Đường xa mã cuộc cờ non nước 

Câu sắt cầm hợp khúc nhặt khoan 

Chẳng gác phượng chẳng màn loan 

Gió trăng cũng đủ một khoang thuyền đầy 

Lối thanh thảo hương lay nội cỏ

Khoảnh đào viên hoa rộ vườn im 

Líu lo đôi cánh chim chuyền 

Đầu song én liệng cuối triền nhạn bay 

Chén đạm bạc mùi say thanh thủy 

Miếng hàn trân đậm vị hồng qua 25 

Trúc tơ cợt mái hiên nhà 

Liễu hờn mai dỗi bướm hoa cũng tình 

Thiên thai đó xin dành Lưu Nguyễn 

Đào Nguyên đâu xin nhượng Từ quân 

Chỉ xin một chút duyên trần 

Thảo đường một mái cơ hàn cũng cam 

 

Sắc Lộng Ngọc không làm Tiêu sử

Gương lầu Tần chẳng nhủ ai soi 

Trăng kia đủ sáng trong ngoài 

Nắng kia đủ đẹp cho người phơi khăn 

Đâu loài cúc xuân sang chẳng nở

Nhược thủy đâu sóng vỗ về tây 26 

Chẳng qua duyên đó tình này 

Thanh bình mong hưởng những ngày yên vui 

Cành nhụ tử nở cười đôi lứa 

Đóa hồng đào vườn nhỏ thêm tươi 

Thuyền tình dong bến sao rơi 

Bốn mùa nghe vọi đất trời đổi thay 

Ba cửa Giáo đường ngay vẫn giữ

Đạo cang thường hai chữ chẳng thưa 27 

Một chiều một sớm một trưa 

Kê vàng một giấc cũng vừa trăm năm 

 

Tạo hóa khéo sao căm ước mọn 

Chiến thần hay sao chọn nhầm tên 

Ném ra cuối biển đầu ghềnh 

Cho lòng canh cánh khối tình lưu ly 

Đường đánh giặc ngựa phi vó nhẹ

Mảnh tình quê những bẻ làm đôi 

Quê hương một nửa không rời 

Quê hèn một nửa còn nơi sân nhà 

Bóng trăng trải rừng xa nguyệt quế

Mặt trời dìm vườn lẻ hướng dương 

Thương sao chín nhớ mười thương 

Nhớ sao nhớ cả cung đường chim bay 

Nhớ năm tháng lần tay tính thử

Còn ngón nào đếm đủ mùa rơi 

Nhạn hồng ngang cánh bên trời 

Ao xưa còn giữ bóng soi ngày nào 

 

Cơn nước loạn còn chao mặt sóng 

Nhớ thương còn rung động nguyệt hoa 

Thăm thăm một dãy Ngân Hà 

Trông vời Ngưu Chức xót xa đôi bờ

Cầu Ô Thước mơ hồ dòng lệ

Giọt mưa ngâu lặng lẽ không thanh 

Gió khuya cợt lá trong cành 

Sợ người nghe tiếng trống canh giật mình 

Sợ đêm lạnh lệ đoanh mặt gối 

Ngày soi gương sợ đổi dung nhan 

Gót hồng dáng liễu thanh tân 

Sợ khi cơ cực chĩu oằn đôi vai 

Mặt hoa ngọc sợ phai sắc phấn 

Tóc tơ huyền sợ lẫn màu sương 

Xạ thơm còn đượm y thường 

Trầm hương còn ấm thư đường hay không 

 

Hay đàn nguyệt phím đồng để lạnh 

Tranh trúc mai dễ sánh màu tro 

Nâu lam đổi áo bao giờ

E rằng nếp vá hằn bờ da trong 

Gió loạn đẩy long đong vào cửa 

Đem vàng ròng thử lửa mà chơi 

Lòng đau sao miệng nói cười 

Sao trong cùng thẳm nhớ người không nguôi 

Trời nơi ấy mây trôi ngoài ngõ 

Trời nơi này lối nhỏ mù che 

Hồn đêm gióng ngựa quay về

Lá hoa rơi lấp đường quê mất rồi 

Trống đồng vọng bồi hồi mặt nước 

Cờ phất phơ thươn thước thành cao 

Ở đâu giáo dựng thương rào 

Ở đâu môi đỏ má đào héo hon 

 

Trận ngoài tuyến nổ giòn chẳng sợ

Trận trong lòng chưa vỡ mà đau 

Gần nhau say chén tình đầu 

Xa nhau càng ngấm nghĩa sâu càng gần 

Nét trang nhã hương lân còn tiếng 

Nét thảo hiền đỏ miếng trầu ngon 

Trái cau xẽ bảy cũng tròn 

Hạnh cung tiết cẩn dễ mòn tháng năm 

Trăng nào giữ trăng rằm được mãi 

Vẽ đẹp nào đẹp trải thời gian 

Sương lê nắng lựu dễ tàn 

Hương trầm gió quế dễ tan được mùi 

Vui xuân thắm không vui được nữa 

Giữ đông tàn chút lửa chắt chiu 

Đã hay cảnh cũ đìu hiu 

Mong gì ong bướm dập dìu như xưa 

 

Mong trở lại chiều chưa kịp xế

Mong trở về dù trễ vẫn hơn 

Vuốt buồn vuốt tủi vuốt hờn 

Bỏ cơn lận đận bỏ cơn hải hồ

Đàn giở lại dòng thơ nối lại 

Rào giậu tre sửa mái nhà tranh 

Vườn thưa ươm lại cây lành 

Giấy thừa vẽ lại bức tranh yên hà 

Sông êm ả buông xa tít tắp 

Khói trận tàn trời sắp rạng đông 

Bờ xanh phơn phớt ánh hồng 

Bờ xanh dòng nước chảy trong mượt mà 

Xin cứ khóc cứ sa gọt lệ

Cho vơi niềm chia rẽ bấy lâu 

Nén hương đêm có nguyện cầu 

Cầu sao cho được bạc đầu bên nhau 

 

Hết lo buổi mưa mau nắng mẫy 

Hết sợ ngày hẹn đẩy hẹn đưa 

Hết buồn lòng kẻ đợi chờ

Hết đau lòng kẻ cuối bờ sông kia 

Sợ xa cách chia lìa dường ấy 

Cầu mong nào được thấy mà mong 

Hôm nào trời nổi cầu vòng 

Hôm nào gió lớn chạy trong rừng ngàn 

Giặc ngoài cõi đã tan buổi ấy 

Giặc trong nhà lại dấy hôm nao 

Dòng xanh lại gợn sóng đào 

Đầu xanh tóc điểm lại lao vào vòng 

Ngựa Mạc đến Thăng Long mờ khói 

Voi Lê về lửa chói sông Tô 

Hồ Gươm đục nước béo cò 

Tiêu điều Văn Miếu ơ hờ lá rơi 

 

Trải bao độ vàng phơi phủ Chúa 

Trải bao mùa son rữa đền vua 

Ai người hiền sĩ ngày xưa 

Trăm năm có thấy nước nhà đảo điên 

Trịnh đất Bắc quyền nghiêng thiên hạ

Cờ trong tay xa mã dọc ngang 

Cung trong tướng sĩ rộn ràng 

Biên ngoài quân chặn pháo giăng đầu dòng 

Nguyễn giữ chặt Đàng Trong một cõi 

Thế muôn đời mấy dội Hoành Sơn 

Biết bao gió tủi mưa hờn 

Tủi cơn bấc lộng hờn con nồm tràn 

Một thế nước đem phân hai cõi 

Một giống nòi đem đối mặt nhau 

Dìm nhau ở chốn giang đầu 

Vùi nhau ở chốn vực sâu muôn trùng 

 

Vừa qua bến quay lưng trở lại 

Nào ai ngờ mãi mãi xa nhau 

Rồi đêm sấm chớp đục ngầu 

Cây mưa rước cá bạc đầu thủy ngư

28 

Nước lạnh lẽo tuyệt mù tăm cá 

Giọng đổ quyên ròng rã bờ sương 

Sông Gianh đã cắt mối đường 

Bắc Nam từ đó lệ thương rạt rào 

Nào ai biết dòng nào trong đục 

Nào ai lường họa phúc ra sao 

Phóng lao thì phải theo lao 

Nhìn nhau theo lớp chiến bào mà theo 

Mặt chẳng thấy tên reo chẳng biết 

Tên buông rồi hẳn giết được ai 

Kẻ xóm đông người thôn đoài 

Kẻ trong Thuận Hóa người ngoài Trấn Ninh 

 

Tiếng giáp trận xông thành réo gọi 

Vách núi nghe tiếng nói như nhau 

Mịt mờ sương khói một màu 

Đôi bờ da dẻ khác nhau nỗi gì 

Da thịt ấy khác khi mẹ đẻ

Lại chung nguồn gạo tẻ nước trong 

Từng khi diều sáo trên đồng 

Từng khi trăn trỏng ngâm sông nghịch bùn 

Nay lửa trận bỗng ngun ngút nổi 

Gạo nồi này xông khói trấu kia 

Thóc đem xẻ ruột chia lìa 

Người đem xương máu mong chia chính tà 

Mặt xấp ngửa trời già họa biết 

Dế tỉ tê da diết đêm mưa 

Chúa rằng vì nước vì vua 

Vai mang chính nghĩa đêm chưa kịp nằm 

 

Lệnh đã xuống mười lăm chưa bắt 

Mười sáu tròn con mắt ngác ngơ

Tha người đầu tóc bạc phơ

Tóc người sương điểm còn vừa tuổi quân 

Quân vỡ núi trên ngàn lập rẫy 

Quân khơi nguồn sông chảy tưới nương 

Quân đi đội đá vá đường 

Trẫy đèo Tam Điệp qua truông nhà Hồ

Hoa dại nở lơ thơ lối nhỏ

Quân càn rừng chân bó máu rơi 

Quân đi lòng Chúa bời bời 

Giải buồn đôi ả dạo chơi đền Hồng 29 

Cũng là Chúa ở trong đền Giáng 30 

Từ Phú Xuân ra bảng mộ quân 

Tiếng rằng để diệt cường thần 

Vì non nước vì dân yếu hèn 

 

Đêm lây lất ngọn đèn không ngủ

Chúa mơ màng lương đủ quân đông 

Đợi mùa gió nổi thuyền dong 

Cờ ra Phố Hiến vào trong Hồng Hà 

Lời trau chuốt chua ngoa dường ấy 

Đánh nhau ròng trải bấy thu đông 

Đánh cho vắng chợ hoang đồng 

Đánh cho xương trắng máu hồng rừng xanh 

Loài chim nhỏ trên cành cũng sợ

Bỏ đất cằn rời tổ bay xa 

Có bà mẹ tuổi chưa già 

Lần theo rặng nươc xuyên qua chiến trường 

Tìm con trẻ lên đường buổi nọ

Trong bờ lau bụi cỏ lao xao 

Tưởng như trong giấc mơ nào 

Thấy thây chồng chết máu đào đã khô 

 

Xác nằm cạnh phất phơ chỏm tóc 

Lật mặt nhìn rồi khóc rưng rưng 

Con bà đôi mắt mở trừng 

Chết đêm mưa máu lạnh lùng bên cha 

Đau thế ấy xót xa dường ấy 

Lưỡi gươm đao nào thấy gì đâu 

Chặc lìa cốt nhục máu trào 

Đất dày bỗng điếc trời cao bỗng lòa 

Hai cơ thể máu hòa nhau được 

Bỗng đổ ra vì cuộc cờ say 

Chúa say cuộc thế trong tay 

Chúa say gác tía vàng dày ngọc xinh 

Chúa say sắc say tình say tự

Chúa say quyền say xử say dưng 

Của chung sông núi là chung 

Chúa đem chia cắt như tuồng của riêng 

 

Như ngạc hải hùm thiêng vùng vẫy 

Miếng đỉnh chung máu vấy còn hôi 

Mặc cho người chết mặc người 

Tình thâm cắt đứt lệ rơi trắng đồng 

Đàn cò trắng ven sông lặng lẽ

Nhìn đôi dòng máu tẽ chia đôi 

Não nề đến thế thì thôi 

Hận kia để lại lòng người nghìn năm 

Kẻ thức sĩ đêm nằm gác trán 

Nghĩ nước nhà nắng hạn còn lâu 

Trời xanh xanh thẳm một màu 

Mong mưa hẳn đến bạc đầu còn chi 

Giọt cam lộ mong gì được thấy 

Thấy loài sâu chúa ấy quân kia 

Vua mang mũ mãng đai hoa 

Lộng trong đền Kính để khoe với người 

 

Con ngáo ộp nên trời nên đất 

Mặc chúa tôi bóp nát nhân luân 

Nhìn cho chín rõ mười phân 

Nhìn trong sĩ hoạn mười phần chín hư

Kẻ vênh váo tôn phù nhà Chúa 

Kẻ xum xoe chực cửa quyền môn 

Trên trên vì khéo cúi lòn 

Ngang ngang vì giỏi giữ tròn chữ ngoan 

Thâm thấp lắm cũng quan không ấn 

Kẻ sĩ hiền cao ẩn nơi đâu 

Nhìn kia dân xót dân đau 

Nhìn trăm gánh nặng đổ đầu dân đen 

Nhà trống trải đêm đèn là lửa 

Trẻ đói cơm khát sữa o e 

Những đêm gió lộng mưa về

Bốn bề lạnh lẽo biết che bề nào 

 

Sáng tinh mĩnh lại lao vào đất 

Ghì mạnh vai cho lát cày sâu 

Chúa truyền sức ngựa sức trâu 

Sung vào quân tải tải vào tuyến trong 

Trâu ngựa tải tây đông nào biết 

Đem sức người kéo miết cũng xong 

Nghỉ tay lại nghĩ đến chồng 

Chồng ra lính chúa vào Trong ở Ngoài 

Ngày ăn sắn ăn khoai hay gạo 

Hay củ mài nấu cháo đêm qua 

Thương con thương đất thương nhà 

Thương chồng thương phận biết là thương ai 

Phải thương Chúa thừa sai bảo thế

Chúa vì dân chẳng lẽ chẳng theo 

Thôi thì cái phận bọt bèo 

Chưa nghiền đã nát eo sèo mà chi 

 

Của thì giữ miệng thì bóp chặt 

Chúa bỏ dân cho đất tiêu sơ

Ai đi theo Chúa thì nhờ

Ai không theo Chúa thì chờ đi sai 31 

Thế đất bắc tay dài của Chúa 

Sải rộng ra chất lửa quyền uy 

Thương mến dân thương mến gì 

Vì dân vì nước nói đi nói về

Nói nói mãi dân nghe đến chán 

Chán mà nghe dễ ngán lắm thay 

Đàng Trong Chúa cũng thế này 

Khác hơn họa có Chúa bày nọ kia 

Ruộng cũ mới đem chia đem bán 

Kẻ thế quyền rổn rảng ngựa xe 

Cũng khi đàn đúm hội hè 

Cũng khi mắc mứu kéo bè kéo vi 

 

Chuyện trăng gió đôi khi cũng bận 

Chuyện bán buôn khai khẩn chưa xong 

Sài Côn đất rộng người đông 

Hội An bến cửa thuyền Đông Tây vào 

Mặc sĩ tốt lao đao ngoài tuyến 

Mặc dân nghèo bước chuyển bước chao 

Rừng vàng biển bạc nhôn nhao 

Khanh ra bến ấy sĩ vào đất kia 

Chuyện đất nước cắt chia cũng sợ

Sợ mai rồi mất thuở vàng son 

Lũy Thầy Chúa dựng đá mòn 

Khảm ngà tông miếu tô son đền vàng 

Thuyền chiến chật bến ngang bến dọc 

Voi ngựa nhiều lúa thóc đầy kho 

Quân dồn cũng đến thận bờ

Đánh nhau trăm trận được thua sá gì 

 

Thế của chúa suy vi chẳng biết 

Chuyện mất còn ai thiết gì đâu 

Kẻ lo hưởng cuộc sang giàu 

Kẻ lo vật vã cháo rau qua ngày 

Quân dù có dạn dày trận mạc 

Tướng mãi canh tiếng bạc bon chen 

Thấp cao lớn bé sang hèn 

Mặt ai thì sáng lấy đèn nhà ai 

Chúa ngất ngưởng trên ngai phỉ chí 

Lại mơ làm tráng sĩ như ai 

Thật ra gươm chúa cũng dài 

Phi tần bận bịu có mài nổi đâu 

Ngọc dù quí không trau cũng ố

Rèm không buông thì gió lọt song 

Gió lay ngọn cỏ ngoài đồng 

Nhìn kia mực nước trên sông đã tràn 

 

Quân bờ Bắc như đà n sói dữ

Một đêm nào như lũ phá đê 

Từ nguồn cao cuốn giập về

Sông Gianh chìm giữa bốn bề nước dâng 

Đàn quân ấy hung hăng vượt bãi 

Suốt một miền duyên hải xác xơ

Biển đông xanh mắt ngẩn ngơ

Cánh buồm xứ Quảng bây giờ về đâu 

Bỏ bờ cát hoen màu máu ố

Tanh thây người nhấp nhố ngổn ngang 

Xa trên gộp đá bìa làng 

Xa trên quan lộ dọc hàng vì lao 

Trận bốc lửu đổ vào buổi sớm 

Nắng chiều in lốm đốm thịt xương 

Dân lành gục ngã trên đường 

Dân lành mong thoát chiến trường mà ra 

 

Quân bờ bắc đuổi nà loạn tiễn 

Tiếng tên reo có tiếng người rơi 

Con đường đẹp của một thời 

Thành con đường máu lòng người khó quên 

Nỗi sợ hãi nâng lên theo gió 

Lan tràn vào mọi ngõ ngách Kinh 

Người trong giấc ngủ trở mình 

Còn mong chấp cánh rời thành bay xa 

Cảnh man rợ vọng ra thế ấy 

Người vừa nghe chưa thấy mà ghê 

Quân đâu chẳng thấy kéo về

Tướng đâu chẳng lấy thân che thành trì 

Người lo sợ kẻ đi người ở

Thuyền tách bờ đến chỗ nông sâu 

Lòng đau không cắt mà đau 

Đau lòng rời chốn chôn nhau mà rời 

 

Bỏ bạc nén vàng thoi chẳng tiếc 

Thương khung trời nước biếc trăng thanh 

Ở đây trái ngọt cây lành 

Ở đây thơ ấu trưởng thành ở đây 

Đàn chim nhỏ rời đàn biền biệt 

Đôi cánh mềm rồi biết về đâu 

Ở đây Chúa bỏ nhịp cầu 

Ở đây Chúa bỏ tuyến đầu trên sông 

Chúa bỏ cả cánh đồng sơn cước 

Bỏ cả vùng bến nước ven duyên 

Quân chưa bỏ ngựa bỏ thuyền 

Mà sao Chúa bỏ cao nguyên núi đồi 

Bỏ đất nước bỏ người bỏ của 

Nước trăm dòng không rửa vết nhơ

Kinh thành bỏ ngõ bao giờ

Để cho đền cũ sắc cờ đã thay 

 

Gió lạ nổi gió lay gió lắc 

Bóng cờ bay bóng sắc bóng son 

Nhìn cho con mắt no tròn 

Nhìn sao cho đến non mòn đừng quên 

Lật trang sử tìm tên người chết 

Bởi sắc cờ ai biết mà ghi 

Máu xương nào nói được chi 

Trăm năm cỏ lấp xanh rì còn đâu 

Chôn mất dấu biết bao sự thật 

Ai còn buồn bới đất tìm xem 

Điện Kim quân Trịnh qua thềm 

Gác Dao buổi ấy bóng đêm nói gì 

Buổi loạn lạc kẻ đi người ở

Kẻ mất còn ai rõ gì đâu 

Cái bô mà Chúa trong lầu 

Bắc quân làm chậu gội đầu hôm qua 

 

Sự thật đó cũng là sự thật 

Ai kia còn có mắt còn hay 

Cam xe cà chất đó đây 

Trầm hương quế dược đun đầy bếp quân 

Của cải kẻ nhân thân thế phiệt 

Sung vào kho kể biết bao nhiêu 

Thi thơ phú lục cũng nhiều 

Bao triều văn hiến hỏa thiêu mất rồi 

Chùa chiềng cũ chuông dồi mõ gỏ

Sáng hôm này trống ngõ như không 

Chợ xưa vừa nhóm đã đông 

Hôm nay phố vắng chợ mong tiếng người 

Loa phóng gọi như lời chúa dụ

Dân vẫn còn là chủ của dân 

Phận ai đã định sẵn phần 

Trăm năm dễ có một lần thế kia 

 

Bờ bến cũ tạm chia họp lại 

Dòng sông nào nước mãi chia đôi 

Ngỡ rằng người nói tiếng người 

Hay đâu loài vẹt học đòi điển kinh 

Ngỡ trong điển có tình có nghĩa 

Nghe ra rồi vỡ lẽ càng chia 

Ai nghe nước mắt đầm đìa 

Thành xưa phố cũ chưa lìa mà xa 

Con đường cũ bước ra thấy lạ

Lạ một người nghe cả phố đau 

Bước kia là bước ban đầu 

Những người xưa cũ đã hầu nghĩ chi 

Kẻ sĩ khí chết vì khi tiết 

Kẻ thương nhà còn thiết đến thân 

Chẳng ra cái phận hàng thần 

Chẳng ra cái phận con dân đớn hèn 

 

Khôn dại đó đỏ đen thế đó 

Thực trăm lần mà ngỡ chiêm bao 

Thương cho mấy mảnh giáp bào 

Chỉ trong một sớm vứt vào lửa tro 

Mang đầu óc mà như kẻ dại 

Đau lòng mình còn phải thiệt hơn 

Thương cho sĩ tốt uất hờn 

Vứt đao thương đó máu dồn lên môi 

Đánh cho chết cho rồi chẳng oán 

Thua thế nầy nửa hận nửa đau 

Quân không còn sắc còn màu 

Tan vào bóng tối đêm sâu mất rồi 

Thương mệnh nước nổi trôi từ đó 

Thương dân lành trăm họ long đong 

Đã hay nước chảy một dòng 

Bến trong bến đục trong lòng rõ chưa 

 

Khuôn phép cũ bải bưa đến thế

Xích xiềng này chẳng nhẽ giãn co 

Siết cho đến dại đến khờ

Siết cho cơm đói áo co mới lành 

Máu không tắm kinh thành buổi nọ

Để vắt từng giọt nhỏ mà thôi 

Công khanh triều cũ một thời 

Lưu ngoài thủy tận đày nơi sơn cùng 

Mưa quất mặt quằn lưng nắng cháy 

Chết mõi mòn giữa đáy rừng sâu 

Ai còn có chút máu đầu 

Người giàu nhà cải của giàu nhà kho 

Cơ nghiệp cũ còn lo chi nữa 

Trải bao đời một bữa rồi xong 

Trắng tay mà đói cả lòng 

Mắt nhìn đổ giọt máu hồng mà ngơ

 

Dân thuyền thợ Chúa lo đủ việc 

Sẵn mồ hôi đừng tiếc mà đong 

Người cày xót mắt trên đồng 

Thóc đưa vào đụn Chúa dùng việc quân 

Sự nghiệp lớn băn khoăn lòng Chúa 

Đem chữ Tàn đánh đổ chữ Nhân 

Hò khoan nước nước dân dân 

Hò khoan chúa giỏi tôi ngoan thế này 

Miếng lộc đỉnh cũng say cũng sít 

Mũi thề quyền cũng hít cũng hơ

Trong tay đã sẵn thế cơ

Chúa làm lịch sử hẳn chờ hẳn hay 

Vết thương cũ đêm ngày ray rát 

Mảnh nhiễu điều rách nát nơi nơi 

Tương tàn đến thế thì thôi 

Kêu lên một tiếng hỡi trời rồi câm 

 

Viết trang sử nghìn năm chẳng dễ

Sao cho tường cái lẽ phế hưng 

Trải cơn bão táp trùng trùng 

Trời long đất lở bách tùng vẫn xanh 

Xuân rộn rã hoa tranh bóng nắng 

Hạ ngậm ngùi đài lắng cánh rơi 

Cành thu quạnh quẽ trăng soi 

Chồi đông não nuột lại cơi nhụ cười 

Biết rằng nói thành lời chẳng đủ

Mờ mắt nhìn hằng nhủ con ngươi 

Đổi thay chuyện của đất trời 

Long mình mình giữ một đời thản nhiên 

Giữ chính khí triền miên cháy mãi 

Như nghìn năm thiên tải vân lưa 

Nhiên nhiên ảo ảo mù mù 

Đen trong vầng sáng sáng từ vũng đen 

 

Có cô bé bên đèn học sử

Đến đoạn buồn chợp ngủ mơ mơ

Thấy trong thành quách tàn tro 

Bỗng nhiên rực sáng bóng cờ năm xưa 

 

9.9.1987 

 Văn Nguyên Dưỡng 

 

Trường Ca Trên Bãi Chiến.

 

~~~ Văn Nguyên Dưỡng ~~~